فوک خزری، تنها پستاندار دریای خزر و گونهای در معرض انقراض، این روزها بار دیگر به تیتر خبرها بازگشته است. طی هفتههای اخیر لاشههای متعددی از این حیوان در سواحل استانهای شمالی ایران کشف شده که نگرانی کارشناسان محیطزیست را دوچندان کرده است.
به گزارش فرارو، در سواحل ساری لاشه یک فوک تازه کشف شد و شمار تلفات در این منطقه به ۴۵ قلاده رسید. پیشتر نیز در جویبار لاشه دیگری پیدا شده بود که آمار کلی تلفات را به ۴۴ قلاده رسانده بود. شدت فساد در بسیاری از این لاشهها به حدی است که امکان کالبدگشایی دقیق و یافتن علت مرگ را برای دامپزشکان و محیطبانان دشوار کرده است.
محمد درویش، محقق و کنشگر محیط زیست در مورد علت مرگ فوک خزری گفت: «مرگومیر فوک خزری نتیجه مجموعهای از عوامل محیطی و انسانی است: کاهش شدید منبع غذایی اصلی (ماهی کیلکا) به دلیل صید بیرویه و هجوم عروس دریایی مهاجم، ورود پسابهای انسانی و صنعتی از کشورهای حاشیه خزر، افزایش دمای آب و تبخیر سطح دریا، و کاهش ورودی رود ولگا. ترکیب این تهدیدها زیستگاه فوک خزری را به شرایط بحرانی رسانده و بقای این گونه ارزشمند را بهشدت در معرض خطر قرار داده است.»
از طرفی دیگر اکبر برزگر یکی از صیادان مازندرانی که سالهاست روزیشان به دریا گره خورده است گفت: «گیر افتادن فوک در تورهای ماهیگیری محتمل است زیرا بارها شاهد بودیم گونههای مختلف آبزیان در تورهای صیادان صید میشود.» بعلاوه، عباس عاشوری، رئیس اداره حفاظت از زیست بوم دریایی و پایش آلودگیهای دریایی ادارهکل حفاظت محیط زیست استان گیلان گفت: «با توجه به اینکه تاکنون گزارشی از مرگومیر در سایر گونههای دریایی دریای خزر دریافت نشده است، احتمال وجود یک عامل ویروسی بهعنوان علت اصلی این تلفات مطرح است؛ این مرگومیرها عمدتا در بخشهای میانی دریا رخ داده و با مواج شدن دریا و در زمان بارندگیها، لاشهها به ساحل منتقل شدهاند.»
ادارههای محیطزیست در استانهای ساحلی، از جمله گیلان، نسبت به خطرات احتمالی تماس مردم با لاشه فوکها هشدار دادهاند. کارشناسان تأکید دارند که امکان انتقال ویروس یا بیماریهای ناشناخته وجود دارد و توصیه شده شهروندان و گردشگران در صورت مشاهده فوک زنده یا لاشه آن، به هیچ عنوان نزدیک نشوند و موضوع را به نیروهای محیطزیست اطلاع دهند. عباس عاشوری در این مورد گفت: «تا زمان مشخص شدن علت دقیق این تلفات، ضروری است تمامی شهروندان و نهادهای محلی همکاری لازم را بهعمل آورند تا از گسترش احتمالی ویروس (در صورت تایید و اثبات) به سایر پستانداران ساحلی مانند شغالها و سگها جلوگیری شود.»
لاشههای فوک خزری معمولاً ظاهر تکاندهندهای دارند و به همین خاطر در رسانهها تصاویرشان خیلی بازتاب پیدا میکند. بر اساس گزارشهای محیطزیست و تصاویر منتشرشده فوک خزری به طور کلی بین ۱ تا ۱.۵ متر طول دارد، بدنش استوانهای و پوشیده از موهای کوتاه به رنگ خاکستری روشن تا تیره است. اما لاشههای پیدا شده از آن ظاهری غمناک دارند. به عنوان مثال، یک فوک بالغ با طول حدود ۱.۵ متر و پوست خاکستری متمایل به قهوهای، پس از چند روز مرگ روی ساحل پیدا شد.
بدن آن دچار تورم و شروع تجزیه بود و بافتهای نرم در برخی نقاط متلاشی شده بودند. جراحت بزرگ آشکاری مشاهده نشد، اما رد زخمها و خراشهای عمیق در بالههای عقبی و گردن نشان از احتمال درگیری یا گیر افتادن در تورهای ماهیگیری داشت. چشمان کدر و دهان نیمهباز، همراه با بوی تند تجزیه، نشان میداد لاشه مدت قابل توجهی در آب شناور بوده و سپس به ساحل آمده است.