تجاوز به حریم تنها خانه ایران که به نام یک «زن» ثبت شده‌است / مردها باز هم حقوق «بی بی قدیری» را لگدمال کردند (فیلم)

عصر ایران ؛ حسن ظهوری ــ عکس تازه‌ای از جلسه‌ای حساس در اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان منتشر شده که عالی‌ترین مقام حاضر در آن، مدیرکل دفتر ثبت بناهای تاریخی بوده است. تصمیم اتخاذشده در این نشست، همچون ویروسی خطرناک می‌تواند به پیکره میراث فرهنگی کشور آسیب بزند و حتی آن را نابود کند. این تصمیم همچنین پس از یک قرن، حقوق تنها زنی را که احتمالاً در تاریخ ایران خانه‌ای شخصی و ارزشمند به یادگار گذاشته، زیر پا می‌گذارد.

کمی بیش از یک سال پیش، مدیرکل پیشین میراث فرهنگی گیلان مجوزی برای ساخت‌وساز در مجاورت خانه تاریخی قدیری – یکی از زیباترین عمارت‌های تاریخی رشت – صادر کرد. مالک بلافاصله ساخت را آغاز کرد و ساختمانی چهارطبقه در کنار دو پلاک مجاور خانه قدیری سر برآورد. مدیرکل جدید اما ساخت را متوقف کرد تا مجوز بررسی شود.

یوسف سلمانخواه، مدیرکل میراث فرهنگی استان گیلان، در این‌باره گفت: «در استعلام اولیه، سه طبقه روی پیلوت مجاز بود، اما اداره کل آن را به دو طبقه اصلاح کرد. سازنده به استعلام اول استناد کرد و ساخت را سریع پیش برد. ما نامه‌ای به شهردار زدیم و عملیات متوقف شد. اکنون سه طبقه روی پیلوت ساخته شده و طبقه چهارم هنوز آغاز نشده است.»

خانه قدیری در تملک وزارت میراث فرهنگی است و سال‌ها میزبان اداره کل استان بوده؛ حتی اکنون بخشی از فعالیت‌های اداری در آن جریان دارد. با این حال، مالک توانسته بیخ گوش کارشناسان، ساختمان را تا این ارتفاع بالا ببرد.

مجوز صادرشده صددرصد غیرقانونی بود؛ زیرا تمام آثار ثبت‌شده در فهرست ملی، حتی بدون حریم مصوب، از حریم عمومی برخوردارند که ارتفاع ساختمان مجاور را محدود به ارتفاع بنای تاریخی می‌کند. برای تعیین تکلیف، مدیرکل دفتر ثبت بناها به رشت دعوت شد. او ساختمان را بازدید کرد و در جلسه‌ای شرکت کرد که قانون پیش‌تر درباره آن حکم داده بود.

مدیر کل میراث گیلان درباره آنچه در این جلسه اعلام شد می‌گوید: «برای تعیین تکلیف، مدیرکل از تهران آمد و گفتگویی با شهردار و کارشناسان داشتیم. قرار شد سازنده در همین طبقه کار را تمام کند.»

منتقدان می‌گویند تصمیم‌گیران به جای رعایت مصوبات شورای حریم، تفسیر شخصی را جایگزین قانون کردند. این رویه اگر فراگیر شود، میراث فرهنگی را نابود خواهد کرد. همچنین، این اقدام تعرضی به حقوق تاریخی خانم قدیری است؛ تنها زنی که خانه‌ای تاریخی برای ایرانیان به جا گذاشته.

خانم قدیری کیست؟

خانم قدیری از خانواده‌ای تاجر و زمین‌دار در رشت بود. همسرش، تاجر چای و ابریشم، زود فوت کرد و او مدیریت املاک و تجارت را بر عهده گرفت – کاری تقریباً غیرممکن برای زنان آن عصر. او یکی از معدود زنان مالک زمین در مرکز رشت بود و در تصمیم‌گیری‌های محلی مانند واگذاری زمین برای بازار یا حمام نقش داشت. مردم او را «بی‌بی صاحب» یا «بی‌بی قدیری» صدا می‌زدند.

خانه به دستور و با سرمایه شخصی او ساخته شد؛ عمارتی باشکوه نماد استقلال وی. او در سال ۱۳۱۵ درگذشت و خانه به ورثه رسید، اما نام قدیری بر آن ماند. داستانی محلی می‌گوید: معماران از معامله با زن اکراه داشتند؛ او کلاه مردانه بر سر گذاشت، عبا پوشید و با هیبت مردانه قرارداد بست. وقتی حقیقت روشن شد، خانه ساخته شده بود. این عمارت نماد استقلال زنان در تاریخ گیلان است – استقلالی که اکنون نقض شده.

سلمانخواه همچنین می‌گوید: «خانه قدیمی را ببینید؛ اطرافش همه ساخته شده. ساختمان جدید ۸ متر فاصله دارد و چسبیده به دیوار نیست. تصمیم گرفتیم با مدیر پروژه (که مالک نیست) توافق کنیم و با مشوق‌های شهرداری، طبقه چهارم را حذف کند.»

هنوز مشخص نیست مالک ستون‌های برافراشته را کوتاه کند یا نه. حتی با کوتاه کردن، نقض حریم باقی است. سؤال کلیدی: وقتی میراث فرهنگی نمی‌تواند از حریم خانه‌ای در تملک خود و زیر نظر کارشناسان محافظت کند، چگونه از بناهای دورافتاده که سال‌ها بازدید نمی‌شوند، حفاظت خواهد کرد؟ آیا میراث فرهنگی در دست افراد شایسته است؟

بیشتر بخوانید:

آیا بعضی کشور‌ها مانع از ورود ابر‌ها به آسمان ایران می‌شوند؟ (فیلم)

خانه‌های چند صد ساله صفوی پاتوق معتادها و کارتن‌خواب‌ها شده / هفته آینده جلسه ثبت خانه‌ها برگزار می‌شود

سقف خانه ارزشمند قاجاری در سایت دیوار آگهی شد!(+عکس)

تماشاخانه

به بهروز و گوگوش گفتم بیاید نازنین ۲ را بسازیم / گوگوش آرتیسته واقعا، عاشقانه کار می‌کرد / یکی از کارهای سانسور این است که واقعیت را بزک کند (فیلم)

نامه تلخ وزیر آموزش و پرورش که باعث شد کیارستمی از کانون برود (فیلم)

فیلم های دیگر