تهران زیر فشار آب/ تزریق مسکّنی به نام «انتقال آب»

بحران آب امسال سخت‌تر از همیشه گریبان تهران را گرفته است تا آنجا که دولت برای تأمین آب آشامیدنی پایتخت ناچار به انتقال آب از سد طالقان شده است. این راهکار اما جواب‌گو نبوده و پاییز خشک، دوباره نگرانی‌ها را برای تأمین آب تهران برانگیخته است. 

بحران آب گریبان پایتخت را گرفت

به گزارش شرق، شهروندان تهرانی امسال برخلاف سال‌های گذشته، قطع طولانی آب را تجربه کردند. بحران آب آشامیدنی که سال‌ها پیش گریبان مردم بسیاری از استان‌های کشور را گرفته و تأمین آب آشامیدنی را با تانکرهای آب‌رسانی ممکن کرده بود، تابستان امسال به پایتخت رسید و بسیاری از مردم تهران را با قطع طولانی آب خانگی مواجه کرده است.

بسیاری از تهرانی‌ها امسال دبه به دست آب مورد نیاز خود را از پارک‌ها و اماکن عمومی برداشت کرده و ذخیره و البته متولیان در پاسخ به گلایه شهروندان آن‌ها را به خرید پمپ تقویت فشار آب و تجهیزات ذخیره آب تشویق می‌کردند. 

راه‌حل‌های دولت؛ تعطیلات تابستانی و انتقال آب از سد طالقان

گرفتاری دولت برای تأمین آب آشامیدنی تهرانی‌ها به جایی رسید که دولت پایان برخی از هفته‌های تابستان را تعطیل اعلام کرده و مردم را به خروج از شهر تشویق کرد تا از بار فشار بر منابع آب شهر کاسته شود اما این راهکارها چندان جواب‌گو نبود و طرح انتقال آب پایتخت از سد طالقان کلید خورد. 

در ابتدای شهریور امسال کمال‌الدین میرجعفریان، معاون عمرانی استانداری تهران درباره طرح انتقال آب سد طالقان به پایتخت خبر داد: «این طرح در یک سال اخیر پیشرفت خوبی داشته و خط انتقال آب به ۱۰کیلومتری تهران رسیده است و پس از انجام تست‌های مختلف در روزهای آینده دو هزارو ۷۰۰ لیتر در ثانیه به تأمین آب شرب تهران اضافه خواهد شد». 

میرجعفریان با اشاره به پیگیری‌های جدی دولت برای تأمین آب شرب پایدار در استان تهران گفت: «پروژه علاج‌بخشی سد لار و رفع نشتی سد در دستور کار است و با تکمیل این خط انتقال، سالانه بیش از ۱۷۰ میلیون مترمکعب به ظرفیت آب شرب استان اضافه خواهد شد. همچنین طرح انتقال آب از سد طالقان هم ۱۶۰ میلیون مترمکعب دیگر به ظرفیت شرب استان می‌افزاید. این پروژه به ۲۶ کیلومتر ساخت تونل نیاز دارد که تاکنون حدود ۱۱ کیلومتر آن به پایان رسیده و بقیه بخش‌ها با سرعت در حال اجراست». 

هرچند بسیاری از کارشناسان انتقال آب از سد کرج را اشتباه خوانده و آن را راه‌حل پایدار برای تأمین آب پایتخت نمی‌دانستند، اما وقتی بحران آب پایتخت به آب آشامیدنی رسید، دیدگاه‌های کارشناسی درباره انتقال آب سد طالقان به حاشیه رفت. 

در ادامه اما مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، بارها در سخنرانی‌ها خود به موضوع بحران آب اشاره کرد و گفت نه زیر پایمان آب هست، نه پشت سدها و اگر آب چاه‌ها تمام شود نمی‌دانیم چه کار باید بکنیم؟ او همچنین تأکید کرد که همه آن‌هایی که روزی مدیر بودند ما را اینجا رساندند. 

حالا اما با شروع سال آبی جدید و پاییز، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که سال خشک ادامه دارد و وضعیت نگران‌کننده‌ای برای تأمین آب مورد نیاز کشور حاکم است. 

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، دیروز در حاشیه نشست خود با رسانه‌ها، پس از موضوع مکانیسم ماشه به بحران آب اشاره کرده و گفته است: «از مردم می‌خواهیم که برای طلب بارش باران دعا کنند ولی آمارها نشان می‌دهد که امسال هم در خشک‌سالی هستیم و صرفه‌جویی باید تداوم یابد. ما از مردم که در تابستان کمک و همراهی داشتند تا بتوانیم وضعیت را بگذرانیم، قدردانی می‌کنیم». 

وضعیت بحرانی سدهای تهران

آخرین آمار وزارت نیرو در پایان تابستان امسال حاکی از آن است که مجموع حجم آب موجود در سدهای کشور ۱۸.۸۳ میلیارد مترمکعب است که نسبت به سال قبل ۲۵ درصد کمتر است. بنابر این آمار ورودی آب به سدها از ابتدای سال آبی تا ۲۹ شهریورماه ۲۴.۶۳ میلیارد مترمکعب است که در مقایسه با رقم ۴۲.۳۱ میلیارد مترمکعب سال گذشته ۴۲ درصد کاهش یافته است. تا ۲۹ شهریور ۳.۱۷ میلیارد متر مکعب آب از سدها خارج شده که نسبت به سال گذشته ۲۳ درصد کمتر بوده است. 

این گزارش حاکی است پرشدگی سدهای کشور در کل ۳۶ درصد است. در این میان وضعیت ذخایر آبی پایتخت وخیم است. بر پایه آخرین گزارش‌ها از وضعیت سدهای تهران و البرز، سد امیرکبیر تا ۲۹ شهریورماه ۳۰ میلیون مترمکعب آب در خود ذخیره کرده که ۱۷ درصد پرشدگی را نشان می‌دهد و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۳ درصد کاهش یافته است. 

سد لار با ۲۴ میلیون مترمکعب آب فقط سه درصد پرشدگی دارد و ۴۳ درصد نسبت به سال گذشته آب کمتری در خود جای داده است. موجودی سد طالقان ۱۷۵ میلیون مترمکعب است که ۳۴ درصد نسبت به پارسال کمتر بوده و ۴۲ درصد پرشدگی دارد. 

در سامانه شرق لتیان-ماملو نیز با ۱۳ پرشدگی فقط ۴۱ میلیون مترمکعب آب دارد که ۴۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته منفی است. 

در حال حاضر وضعیت آب در تهران یکی از چالش‌های مهم این کلان‌شهر محسوب می‌شود. با توجه به رشد جمعیت و افزایش تقاضای آب، منابع آبی تهران تحت فشار زیادی قرار دارند. به طوری که سدهای مهمی مانند سد لتیان، سد امیرکبیر و سد لار که نقش کلیدی در تأمین آب این شهر دارند به دلیل کاهش بارش‌ها و خشک‌سالی‌های مکرر روزهای خوبی را سپری نمی‌کنند و آب‌خوان‌ها نیز به دلیل برداشت زیاد اوضاع نابسامان و شکننده‌ای را دارند، اکنون کم‌آبی در کلان‌شهر تهران به یک مشکل جدی تبدیل شده است. 

گذشته از این، حسن حقیقی، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب منطقه ۴ تهران به ایلنا گفته است: «براساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده، متأسفانه به نظر می‌رسد فصل پاییز هم کم‌بارشی استمرار داشته باشد و احتمالا در ماه‌های مهر و آبان هم بارش‌های قابل توجهی را نخواهیم داشت. بنابراین امکانی برای تأمین جدید آب وجود ندارد و تنها گزینه قابل قبول که در کل استان تهران در حال اجراست، مدیریت مصرف است». 

او با بیان اینکه احتمالا در ماه‌های مهر و آبان هم بارش‌های قابل توجهی را نخواهیم داشت، گفت: «با استفاده از لوازم کاهنده مصرف آب تهران را تا ۴۰ درصد کاهش دهیم و در صورت استفاده در تمامی منازل مسکونی به اندازه یک سد ذخیره آبی خواهیم داشت». 

در همین زمینه هدایت فهمی، مدیر اسبق دفتر منابع آب وزارت نیرو به «شرق» می‌گوید: «وضعیت خشک‌سالی امسال به این معناست که نه‌تنها ذخایر سدها پر نمی‌شود، بلکه روند کاهش منابع آبی ادامه خواهد داشت و همین موضوع وضعیت را نگران‌کننده کرده است». 

او تأکید می‌کند: «شرایط به گونه‌ای است که نباید از بارش‌های فصول سرد انتظار معجزه را داشت؛ چون حتی اگر در مقاطعی وضعیت بارش مطلوب شود، باز هم حجم آن به اندازه‌ای نیست که بتواند به طور جدی وضعیت سدها را متحول کند. در شرایط فعلی وزارت نیرو بخشی از برنامه‌های اضطراری تأمین آب را از سال گذشته آغاز کرده است اما راهکارها نشان می‌دهد راهی جز همکاری گسترده مردم و کاهش مصرف وجود ندارد.

 مردم تهران باید الگوی مصرف خود را به‌شدت اصلاح کنند و کاهش مصرف در منازل و صنایع کوچک و بزرگ اولین گام حیاتی برای بیرون‌رفتن از شرایط فعلی است و همچنین توسعه تصفیه‌خانه‌ها و استفاده از پساب برای آبیاری فضای سبز و صنعت راهی برای کاهش فشار بر صنایع است. چراکه اگر روند کنونی بارندگی‌ها و مدیریت مصرف تغییر نکند، تهران و کل کشور وارد یک دوره بحرانی شدید آبی خواهد شد و این بحران نه‌تنها بعد زیست‌محیطی دارد، بلکه تبعات اقتصادی و اجتماعی هم در پی خواهد داشت‌». 

تکمیل تصفیه‌خانه‌های تهران و بازچرخانی پساب در شرایطی مطرح می‌شود که کسری بودجه ۸۰۰ هزار میلیارد تومانی یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت محسوب و پیش‌بینی می‌شود که با فعال‌شدن مکانیسم ماشه و تحریم‌های بین‌المللی صادرات نفت و تأمین منابع مالی برای اداره کشور دشوار و دشوارتر شود. 

با این حال وضعیت بحران آب در کشور محصول سال‌ها ناکارآمدی مدیریتی در حوزه منابع آب است؛ هرچند درباره تهران ماجرا کمی متفاوت است. استان تهران بعد از سیستان‌وبلوچستان دومین استان فقیر از نظر منابع آبی است و البته جمعیت بالای تهران عامل اصلی این موضوع است. سرانه آب هر شهروند تهرانی حدود ۳۵۰ مترمکعب است اما این رقم در کل کشور هزارو ۶۰۰ مترمکعب است.

 این فقر سرانه آب در تهران در شرایطی است که سطح بارش در استان تهران نسبت به میانگین کشور پایین نیست. متوسط بارندگی در تهران حدود ۲۷۰ تا ۲۸۰ میلی‌متر بوده که از متوسط ۲۵۰ میلی‌متری کشور بالاتر است. نکته اما اینجاست که تهران نزدیک به ۲۰ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است و سرانه آب استان به حدود یک‌پنجم سرانه آب کشور رسیده است. 

چالش‌های مدیریت آب در تهران؛ رشد جمعیت و فرونشست زمین

تمرکز جمعیت در تهران، باعث فشار بی‌رویه به منابع آب این استان شده است و حالا این منطقه پدیده فرونشست زمین را با شدت بیشتری نسبت به سایر مناطق کشور تجربه می‌کند. علی بیت‌اللهی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، پیش از این به «شرق» گفت تشدید برداشت آب از لایه‌های زیرزمینی باعث شده است فرونشست تهران به ۲۴ سانتی‌متر در سال برسد.

 این در حالی است که میانگین فرونشست زمین در کشور ۱۵ سانتی‌متر است. او توضیح می‌دهد بیشترین نرخ فرونشست زمین در تهران مربوط به ورامین است و شکاف فرونشست کم‌نظیری در این منطقه وجود دارد که حدود سه کیلومتر از معین‌آباد تا جاده گرمسار به قم است. 

بنا به گفته این متخصص، حالا بسیاری از مناطق تهران روی زون‌های فرونشست زمین واقع شده‌اند و خطر جدی ساکنان این مناطق را تهدید می‌کند. بسیاری از خطوط نقل و انتقال گاز، دکل‌های پرفشار برق، ایستگاه‌های پمپ بنزین، فرودگاه، خط ریلی و انبارها و مخازن ذخیره سوخت مانند شهران روی فرونشست زمین واقع شده‌اند. گذشته از این، مناطق مسکونی جنوب تهران مانند خیابان مولوی از این نظر وضعیت حادتری را تجربه می‌کنند.

تظاهرات علیه نتانیاهو مقابل مقر سازمان ملل در نیویورک (فیلم)

تماشاخانه

۳۴ کودک، ۳۴ رویا؛ قربانیان کوچک جنگ / دانش‌آموزانی که دیگر به مدرسه نرسیدند (فیلم)

تشویق به‌جای ترس / کودکان؛ بهترین «ماموران آب» در خانه‌ها (فیلم)

فیلم های دیگر