آیا مردم امروز به خیام نیاز دارند؟

کاووس حسن‌لی با بیان این پرسش که آیا مردم امروز به خیام نیاز دارند، گفت: امروز اگر کسی بخواهد به شیوه خیام و مولوی و سعدی و حافظ شعر بگوید، مورد پسند هیچ صاحب‌ذوقی نیست اما پرسش این است که چرا شعر این بزرگان هنوز از پرخواننده‌ترین شعرهای ماست؟

به گزارش ایسنا، این استاد دانشگاه شیراز و پژوهشگر در نشست علمی تخصصی روز بزرگداشت خیام که در سالن همایش‌های دانشکده هنر برگزار شد، گفت: سوالات زیادی درباره شخصیت خیام وجود دارد؛ این‌که مثلاً خیام دو نفر بوده و... . از این دست سوالات بسیار زیاد است و بحث در جای خودش مفید خواهد بود ولی در این‌جا مورد نظر نیست و ما در این گفت‌وگو خیامی را باور داریم که هم منجم است و هم طبیب؛ هم حکیم است و هم ادیب و هم عجیب است و غریب؛ همین که شعر خیام در ذهن و ضمیر مردم ما جاری‌ است باید ببینیم که رمز آن در چیست که مردم هنوز دارند با او زندگی می‌کنند. دست کم هفت دلیل روشن وجود دارد که مردم ما هنوز به کسی مانند خیام نیاز دارند.

وی ادامه داد: اول این‌که شعر خیام یک پدیده هنری است. شعر چگونه گفتن است نه چه چیز گفتن؛ هرگز کسی به عناصر زیبایی شناسی رباعی‌ها توجه نکرده و این‌قدر معانی فربه در رباعیات خیام بوده که انگار فراموش شده است رباعیات قبل از هرچیز اشیاء هنری هستند و از آن‌جا که هنر از مرزهای زمان می‌گذرد امروز هم برای التذاذ هنری به رباعیات خیام نیاز داریم.

حسن‌لی عنوان کرد: دومین دلیل خردورزی و تعقل‌گرایی است. خیام نیز می‌توانست به خانقاه رفته و تسلیم شود و پرسشی در ذهن او برانگیخته نشود ولی می‌دانیم که خیام به راهی دیگر رفت و ورزش فکری او در علوم ریاضی و نجوم باعث شد که او پرسش داشته باشد و ساده‌پنداری نداشت و شرایط فرهنگی نیشابور باعث شد که کسی همچون خیام بروید و این‌گونه فریبا قد بکشد؛ سخنانی از جنس رباعیات خیام می‌تواند به خردورزی و ژرف‌اندیشی کمک کند.

این پژوهشگر در ادامه افزود: سومین دلیل تاکید خیام بر درنگ و تامل است که در شتاب شگفت‌انگیز فناوری اطلاعات بسیاری از مردم امکان تامل و درنگ ندارند. چهارم مبحث فرصت است که در دنیای امروز که همه به متن‌های کوتاه و مینیمال رو آورده‌اند، رباعیات خیام در جایگاه متن‌های مختصر و مفید است.

استاد دانشگاه شیراز گفت: در رباعیات خیام پرسشگری وجود دارد حال آن‌که می‌بینیم امروز متاسفانه جوانان ما یا پرسش ندارند یا پرسش آن‌ها از لایه‌های بیرونی زندگی است و متاسفانه پرسش‌گری در ذهن و ضمیر جوانان ما رو به خاموشی است؛ دلیل ششم نیاز به هویت‌طلبی است. خیام متعلق به گروه و مذهب خاصی نیست و در همه جای این کشور خیام را می‌خوانند و یک سرمایه مشتک ملی است. ما یک خیام نهصد ساله در این تاریخ داریم که قرن‌هاست مردم پرسش‌های حیرت‌آلود خود را در قالب رباعی به حساب جاری کسی به نام خیام واریز می‌کنند و مردم ما نیز به چیزی به نام اندیشه خیامی اعتقاد دارند و متاسفانه برخی بلافاصله وقتی پرسشی مطرح می‌شود به الحاد و کفر نسبت می‌دهند. چه کسی است که پرسش نداشته باشد؛ انسان اندیشمند باید پرسش داشته باشد.

حسن‌لی اظهار کرد: موضوع آخر این‌که امروز در سطح جهان همه به دنبال بهانه هستند که برای خود اعتبار جهانی درست کنند. یکی از نامدارترین شخصیت‌های ادبی و علمی ما در جهان خیام است و این‎‌قدر که دنیا خیام را می‌شناسد، بقیه شاعران ما را به آن اندازه نمی‌شناسد و شهرت جهانی خیام که متعلق به ماست برای ما اعتبار جهانی دارد.

او در پایان گفت: این تنها هفت دلیل است که برای این پرسش آورده‌ام و به ذهن من رسیده است و ممکن است شما هم دلایل بسیار دیگری داشته باشید. بلی ما هنوز به خیام نیاز داریم و در آینده نیز نیاز خواهیم داشت.