عصر ایران - لوح دیسپیلیو (The Dispilio Tablet) یک شیء باستانی کم نظیر است که در کانون مباحث آکادمیک پیرامون ریشه های نگارش در اروپا قرار دارد. این یافته، در صورت تایید نهایی ماهیت علائم آن، می تواند مفاهیم سنتی تاریخ نگاری نوشتار را به چالش بکشد.
لوح دیسپیلیو در سال 1993 میلادی توسط تیم باستان شناسی به سرپرستی پروفسور جورج هورموزياديس (George Hourmouziadis) کشف شد.
این لوح در محل یک سکونتگاه ماقبل تاریخ مربوط به عصر نوسنگی (نئولیتیک) در ساحل دریاچه کاستوریا، نزدیک روستای دیسپیلیو در منطقه مقدونیه غربی یونان، پیدا شد.
با استفاده از روش دقیق تاریخ گذاری رادیوکربن، قدمت این لوح چوبی به حدود 5260 سال قبل از میلاد تعیین شده است.
این تاریخ گذاری، لوح دیسپیلیو را هزاران سال قدیمی تر از شناخته شده ترین سیستم های نوشتاری جهان، از جمله خط میخی سومری (حدود 3200 قبل از میلاد) و سیستم های نوشتاری بعدی یونان، قرار می دهد.
لوح دیسپیلیو حاوی ردیفی از علائم و خطوط حکاکی شده است که منشأ جدال اصلی در جوامع علمی است:
فرضیه غالب: بیشتر جامعه باستان شناسی، از جمله کاشف آن، معتقدند که این علائم، نمایانگر شکلی از «پیشاخط» (Proto-Writing) هستند.
پیشاخط، یک سیستم ارتباطی نمادین است که توانایی انتقال اطلاعات را دارد (مانند شمارش کالاها یا ثبت مالکیت)، اما ساختار پیچیده یک زبان کامل (از جمله آواها، واژگان و دستور زبان) را ندارد.
شباهت های منطقه ای: این علائم شباهت هایی به نمادهای فرهنگ وینچا (Vinča) در بالکان دارند که این امر بر وجود یک سنت گسترده از استفاده از علائم نمادین در جوامع نوسنگی اروپای جنوب شرقی دلالت دارد.
چالش رمزگشایی: فقدان هرگونه متن موازی یا یک کلید رمزگشایی، امکان تفسیر قطعی و ترجمه معنای دقیق این علائم را در حال حاضر ناممکن ساخته است.
لوح دیسپیلیو که از چوب ساخته شده بود، پس از سال ها قرارگیری در محیط های آبی و گلی دریاچه، پس از کشف و هنگام قرارگیری در معرض اکسیژن محیط بیرون، شروع به تخریب فیزیکی کرد.
به دلیل آسیب پذیری بالا، لوح اصلی بلافاصله برای فرآیندهای تخصصی حفاظت و نگهداری علمی منتقل شد و هم اکنون تحت تدابیر ویژه نگهداری می شود.
فرآیند طولانی و دشوار حفظ لوح و همچنین مسائل پژوهشی پس از آن، انتشار کامل مقاله علمی و جامع در مورد این کشف را به تعویق انداخته است.