نبرد بقا در نایبند؛ تنها پارک دریایی ملی در محاصره آلایندگی

یوسف صفری 

هم میهن

پارک ملی نایبند، نخستین پارک ملی دریایی ایران با حدود ۴۹ هزار هکتار عرصه در خشکی و دریا، یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های ساحلی خلیج فارس است. از جنگل‌های حرّا تا آبسنگ‌های مرجانی و سواحل تخم‌ریزی لاک‌پشت‌های دریایی، این منطقه را به میراثی بی‌بدیل در جغرافیای محیط‌زیستی کشور بدل کرده است.

در یک دهه اخیر، موج ساخت‌وساز اسکله‌ها، تأسیسات صنعتی، جاده‌ها و ساختمان‌های اداری–مسکونی، مرزهای این منطقه حفاظت‌شده را به شدت تهدید کرده است. بحران به‌قدری جدی است که نایبندــ نخستین پارک ملی دریایی ایران ــ امروز برای بقا در برابر تجاوز صنعتی باید بجنگد.

امروز نایبند فقط یک منطقه حفاظت‌شده نیست، بلکه به نماد تقابل سود صنعتی کوتاه‌مدت و ارزش‌های پایدار محیط‌زیستی تبدیل شده است. پرونده شکایت سال های اخیر یکی از شرکت های پتروشیمی از فعالان اجتماعی و محیط ریستی به روشنی نشان می‌دهد که این تقابل نه‌تنها در میدان عمل بلکه در عرصه اجتماعی، رسانه‌ای و حقوقی هم جریان دارد.

اتفاقات چند سال اخیر نشان داد که فشار شرکت‌ها فقط محدود به پروژه‌های فیزیکی نیست. ماجرای شکایت شرکت ها از فعالان و دلسوزان محیط زیست، نمونه بارز تلاش برای خاموش کردن صدای منتقدان است. فعالان محیط زیست بارها نسبت به تخریب زیستگاه‌های حساس و پیشروی صنایع به قلب نایبند هشدار داده بودند. شکایت در محاکم قضایی با هدف ایجاد فشار روانی و حقوقی علیه آنها، نه تنها فعالان محیط‌زیست که افکار عمومی را نیز نگران کرد.

با وجود اعتراض‌ها، پیشروی پروژه‌ها همچنان ادامه دارد و خلأ نظارت مؤثر و عدم اجرای دقیق قوانین حاکم بر پارک ملی، به شرکت‌ها جرأت داده تا بیش از پیش وارد حریم پارک شوند. و واکنش مسئولان غالباً در قالب وعده‌های مبهم یا گزارش‌های غیرشفاف بوده است. اکنون، نایبند نمادی از تقابل آشکار بین ارزش‌های محیط‌زیستی و سود تجاری شده است؛ تقابلی که نتیجه‌اش آینده خلیج فارس و حق نسل‌های بعدی برای بهره‌مندی از یک محیط سالم را تعیین می کند.

این بار مدار تهدیدی جدید و خطرناک برای پارک ملی نایبند است. اخیراً قراردادی بین فولاد مبارکه اصفهان و شرکت ملی نفت در مورد توسعه میدان گازی مدار منعقد شده که برای اطلاع ذی نفعان و سهامداران، مشخصات این قرارداد در سامانه کدال بارگذاری شده است.

بر اساس این اطلاعیه؛ موقعیت جغرافیایی طرح در مجاورت میادین نفتی عسلویه شرقی، میدان گازی تابناک، میدان نفتی و گازی خیام غربی و در محدوده پارک ملی نایبند در ساحل خلیج فارس قرار دارد. 

با توجه به قرارگیری این میدان در محدوده پارک ملی نایبند بدون شک تأثیرات منفی بر آن خواهد گذاشت و شاخص های کلیدی پارک را تحت تأثیر قرار می دهد.

برخی از این تاثیرات از زوایای زیرقابل بررسی است:

- نزدیکی جغرافیایی

میدان مدار در آب‌های خلیج فارس در محدوده پارک ملی نایبند واقع شده است. این موقعیت باعث می‌شود فعالیت‌های استخراج، لوله‌گذاری، حمل‌ونقل و پشتیبانی دریایی آن، در محدوده زیستگاه‌های حساس دریایی نایبند قرار گیرد و بر آن اثر بگذارد.

- اثرهای اکولوژیکی مستقیم و غیرمستقیم

آلودگی آبی: نشت مواد نفتی و آلاینده‌های شیمیایی در مراحل حفاری یا بهره‌برداری می‌تواند به صخره‌های مرجانی و گل سنگ ها آسیب برساند.

صدای زیرآبی (نویز): صدای تولیدشده توسط تاسیسات و کشتی‌های خدماتی، مسیر مهاجرت یا تغذیه دلفین‌ها و دیگر پستانداران دریایی منطقه را مختل می‌کند.

تغییر جریان آب: ساخت سازه‌های دریایی ممکن است جریان طبیعی آب‌های ساحل نایبند را کاهش دهد.

از دیدگاه اکولوژیکی، نایبند تنها یک پارک ملی نیست، بلکه قلب تپنده‌ی تبادل حیات بین خلیج فارس و سواحل ایران است. نابودی این اکوسیستم، حلقه‌های کلیدی زنجیره حیات در منطقه را می‌شکند و پیامد آن نه‌تنها محلی بلکه منطقه‌ای خواهد بود.

-  پیوند با زنجیره صنعتی عسلویه

گاز مدار به سمت تأسیسات فرآورش و صادرات در منطقه صنعتی عسلویه منتقل می‌شود. این یعنی میدان مدار عملاً بخشی از همان شبکه صنعتی است که گستره فیزیکی آن بخش های دریا و خشکی پارک را در بر می گیرد.

این اتصال صنعتی، فشار برای توسعه زیرساخت‌های جدید (جاده، اسکله، خطوط لوله) در محدوده پیرامونی نایبند را افزایش می‌دهد.

به زبان ساده؛ مدار فقط یک میدان گازی نیست، بلکه حلقه‌ای از زنجیره‌ای است که هم از نظر جغرافیایی و هم از نظر صنعتی با نایبند گره خورده و به همین دلیل حفاظت پارک بدون توجه به اثرات مدار عملاً ناقص خواهد بود.

- پیامدهای محیط زیستی پیشروی صنایع

رسوبات احتمالی نفتی در حاشیه ساحل، انسداد مسیرهای طبیعی جریان آب در جنگل‌های حرّا، افزایش آلودگی ها و کاهش خودپالایی آب‌ها را رقم می زند.

قهوه برای نوجوانان و دانش آموزان خوب است؟

بیشتر بخوانید:

سواحل دیدنی جنوب ایران را بشناسید(+آدرس و عکس)

تماشاخانه

صدا و سیمای جدیدی به نام «ساترا» در حال شکل‌گیری است / اگه نمایش خانگی موفق نبود، بحران رخ می‌داد / ساترا یعنی داور بازی، از یک تیم باشد! (فیلم)

5 واقعیت جالب در مورد فیلم پدرخوانده / راز نسخه مخفی که فقط مافیا دید (فیلم)

فیلم های دیگر