عفت حیدری روانشناس اجتماعی تاکید میکند افکت توهم گروه یا Groupthink یکی از مهمترین موانع تصمیمگیری منطقی در گروههاست.
در این حالت، افراد از بیان نظرات مخالف یا انتقاد سازنده میترسند و خودسانسوری میکنند. عواملی مانند فشار اجتماعی، رهبران مقتدر، ایزوله بودن گروه و استرس زمانی این پدیده را تشدید میکنند.
پیامدهای Groupthink شامل کاهش نوآوری، افزایش ریسک، تصمیمات اشتباه و کاهش اعتماد اعضا است. پیشگیری از آن با تشویق به انتقاد سازنده، بررسی گزینههای جایگزین و تنوع دیدگاهها امکانپذیر است.
عفت حیدری روانشناس اجتماعی و فرهنگ یار تاب آوری ایران معتقد است افکت توهم گروه یا Groupthink یکی از مهمترین موانع تصمیمگیری منطقی در گروههاست.
در دنیای امروز، کار گروهی و تصمیمگیری جمعی بخش جداییناپذیر زندگی شخصی و حرفهای ما است. اما آیا تا به حال فکر کردهاید که گروهها همیشه تصمیمات درست میگیرند؟ پاسخ منفی است. یکی از بزرگترین موانع تصمیمگیری منطقی در گروهها، افکت توهم گروه یا Groupthink است. در این مقاله، بهطور کامل به مفهوم، عوامل، نمونهها و راهکارهای مقابله با Groupthink میپردازیم.
افکت توهم گروه چیست؟
افکت توهم گروه (Groupthink) به وضعیتی گفته میشود که در آن اعضای یک گروه، به دلیل فشار اجتماعی یا تمایل به همسویی با دیگران، تصمیمهای نادرست یا کمکیفیت میگیرند. در این حالت، اعضای گروه ترجیح میدهند توافق گروهی حفظ شود تا اینکه حقیقت یا واقعیتها بررسی شوند.
به عبارت دیگر، آرامش جمعی بر منطق و تحلیل درست غلبه میکند. گروه ممکن است حتی وقتی اطلاعات کافی یا شواهد علیه تصمیمی وجود دارد، همچنان به تصمیم غلط پایبند بماند.
ریشههای شکلگیری Groupthink جیست ؟
چند عامل کلیدی باعث شکلگیری این پدیده میشوند:
اعتماد بیشازحد به گروه: وقتی اعضا فکر میکنند گروه همیشه درست عمل میکند، انتقاد و بررسی دقیق را کنار میگذارند.
فشار به همسویی: اعضای گروه ممکن است از مخالفت با نظر اکثریت بترسند و ترجیح دهند سکوت کنند.
ایزوله بودن گروه: اگر گروه از نظر اطلاعات و دیدگاهها از بیرون جدا باشد، احتمال خطا افزایش مییابد.
رهبران مقتدر: حضور یک رهبر قوی که تصمیماتش کمچالش و غیرقابل مذاکره باشد، میتواند افکت Groupthink را تشدید کند.
استرس و فشار زمانی: وقتی گروه تحت فشار زمانی است، تمایل به تصمیمگیری سریع و اجتناب از بحثهای طولانی افزایش مییابد.
نشانههای افکت توهم گروه چیست ؟
شناخت نشانههای Groupthink میتواند به پیشگیری از آن کمک کند:
سرکوب انتقادات: اعضا از بیان دیدگاههای مخالف میترسند.
تقدیس گروه: اعضا باور دارند گروه همواره درست تصمیم میگیرد.
خودسانسوری: اعضا نظرات خود را برای جلوگیری از مخالفت با گروه سانسور میکنند.
فقدان بررسی جایگزینها: هیچ بررسی جدی برای گزینههای دیگر انجام نمیشود.
ایجاد تصویر دشمن: مخالفان یا منتقدان خارج از گروه اغلب به عنوان تهدید دیده میشوند.
نمونههای واقعی Groupthink
تصمیمگیریهای سیاسی: بسیاری از بحرانهای سیاسی و نظامی به دلیل عدم انتقاد داخلی و فشار گروهی رخ دادهاند.
بحران فضاپیمای Challenger: در سال 1986، گروه مدیریت ناسا به دلیل فشار و تمایل به تایید تصمیمات پیشین، هشدارهای مهندسان درباره مشکلات فنی را نادیده گرفتند.
بازاریابی و کسبوکار: شرکتها گاهی محصولات یا پروژههایی را بدون بررسی دقیق عرضه میکنند، تنها به دلیل تمایل به موافقت گروهی.
پیامدهای Groupthink
تصمیمات کمکیفیت یا اشتباه: گروه بدون بررسی دقیق، تصمیمات اشتباه میگیرد.
کاهش نوآوری: ترس از مخالفت باعث میشود ایدههای نو و خلاقانه مطرح نشوند.
افزایش ریسک: نادیده گرفتن اطلاعات حیاتی میتواند به خطرات جدی منجر شود.
کاهش اعتماد و رضایت اعضا: اعضایی که احساس میکنند صدایشان شنیده نمیشود، انگیزه خود را از دست میدهند.
چگونه از افکت توهم گروه جلوگیری کنیم؟
راهکارهای عملی عبارتند از:
تشویق به انتقاد سازنده: اعضا باید آزاد باشند بدون ترس از قضاوت، نظرات مخالف خود را بیان کنند.
ایجاد نقش وکیل شیطان: یک نفر بهصورت تخصصی نقش مخالفت با تصمیم گروه را بر عهده میگیرد تا نقاط ضعف بررسی شوند.
جمعآوری دیدگاههای مستقل: قبل از جلسه گروهی، از اعضا بخواهید نظر شخصی خود را بهصورت مستقل ارائه دهند.
افزایش تنوع و دیدگاهها: دعوت از افراد با تجربهها و تخصصهای متفاوت میتواند افکت Groupthink را کاهش دهد.
بررسی همه گزینهها: همیشه زمان کافی برای بررسی جایگزینها و عواقب هر تصمیم اختصاص دهید.
کاهش فشار زمانی و استرس: سعی کنید تصمیمات مهم را در شرایط آرام و با زمان کافی بگیرید.
Groupthink و دنیای دیجیتال
با گسترش شبکههای اجتماعی و گروههای آنلاین، افکت توهم گروه بیش از پیش مشاهده میشود. الگوریتمها و فیلترهای اطلاعاتی باعث میشوند افراد تنها با دیدگاههای مشابه خود در ارتباط باشند، که میتواند Groupthink دیجیتال ایجاد کند.
ارتباط Groupthink با سایر سوگیریهای شناختی
سوگیری تأیید (Confirmation Bias): افراد به اطلاعاتی که باورهایشان را تأیید میکند، توجه بیشتری دارند.
خودانگیزی گروهی: گروهها موفقیتهای خود را بزرگ میکنند و شکستها را به عوامل بیرونی نسبت میدهند، مشابه Self-Serving Bias.
اثر همرایی اجتماعی (Bandwagon Effect): افراد تمایل دارند با نظر اکثریت همراه شوند، حتی اگر مخالف نظرشان باشد.
عفت حیدری روانشناس اجتماعی و فرهنگ یار تاب آوری ایران در پایان تاکید میکند افکت توهم گروه یا Groupthink یکی از مهمترین موانع تصمیمگیری منطقی در گروههاست. این پدیده میتواند منجر به تصمیمات اشتباه، کاهش نوآوری و افزایش ریسک شود. اما با شناخت علائم، بررسی گزینهها، تشویق به نقد و افزایش تنوع دیدگاهها، میتوان آن را مدیریت و حتی پیشگیری کرد.
در نهایت، گروههای موفق نه تنها به توافق جمعی اهمیت میدهند، بلکه به صدای هر عضو احترام میگذارند و حقیقت را بر آرامش ظاهری ترجیح میدهند.
این عضو ارشد خانه تاب آوری تاکید میکند افکت توهم گروه یا Groupthink وضعیتی است که در آن اعضای یک گروه برای حفظ همسویی و توافق جمعی، نظرات مخالف یا هشدارهای مهم را نادیده میگیرند. این پدیده میتواند به تصمیمگیریهای نادرست و کاهش انعطاف گروه منجر شود.
تابآوری اجتماعی به معنای توانایی جامعه یا گروه در مقابله با بحرانها، استرسها و تغییرات ناگهانی است و شامل انعطافپذیری، همکاری، و ظرفیت یادگیری از تجربهها میشود.
رابطه Groupthink با تابآوری اجتماعی منفی است. وقتی یک گروه تحت تأثیر توهم گروه قرار میگیرد، تصمیمات آن کمتر منعطف و کمتر واقعبینانه خواهد بود. اعضا ممکن است خطرات را نادیده بگیرند یا راهکارهای نوآورانه برای حل مشکلات ارائه ندهند.
این موضوع تابآوری گروه یا جامعه را کاهش میدهد، زیرا انعطافپذیری در مواجهه با بحرانها محدود میشود.
برای تقویت تابآوری اجتماعی، ضروری است که گروهها مکانیزمهای پیشگیری از Groupthink را ایجاد کنند. تشویق به انتقاد سازنده، وجود نقش «وکیل شیطان»، افزایش تنوع دیدگاهها و بررسی جایگزینها، همگی باعث میشوند گروه بتواند تصمیمات منطقیتر و مقاومتری اتخاذ کند. در نتیجه، تابآوری اجتماعی افزایش یافته و گروه قادر به مقابله مؤثر با بحرانها و تغییرات خواهد بود.
منبع: میگنا
پربیننده ترین پست همین یک ساعت اخیر