مهرماه ۱۳۴۰؛ افتتاح سد کرج زیر سایه آزمایش اتمی روس‌ها! (+عکس)

سوم مهرماه ۱۳۴۰ و در روزی که همه اخبار داخلی و بین‌المللی تحت‌تاثیر آزمایش اتمی تازه شوروی قرار داشت و کارشناسان نگران آثار نامطلوب تشعشع‌های این آزمایش بر ایران بودند، محمدرضا شاه در کیلومتر ۲۵جاده کرج – چالوس حضور یافت تا «چهارمین سد بزرگ قوسی جهان» را افتتاح کند.

به گزارش اطلاات آنلاین، علاوه‌بر شاه، همسرش و نخست‌وزیر وقت (علی امینی)، چهره‌های سیاسی دیگری نیز به این مراسم دعوت شده بودند؛ از غلامرضا و عبدالرضا، دو برادر شاه گرفته تا روسای مجلسین و تعدادی از امرای ارتش، ازجمله مهمانان این مراسم افتتاح بودند. در کنار این‌ها اما حضور سفیرکبیر آمریکا در آیین افتتاح سد کرج، از نکات جالب توجه این مراسم بود.

در آن مراسم محمدعلی صفی‌اصفیا، قائم‌مقام نخست‌وزیر در سازمان برنامه و سرپرست سازمان سد کرج، طی گزارشی که به شاه ارائه داد، تاکید کرد که بررسی‌ها ثابت کرده‌ است که نخستین منبع تامین آب آشامیدنی تهرانی‌ها، سد کرج است.

طراحی طویل‌ترین سد ایران

سد بتونی و قوسی کرج با ارتفاع ۱۸۰ متر و طول ۳۹۰ متر (در بالا) ساخته شده بود و در آن مقطع گفته می‌شد که از نظر ارتفاع، چهارمین سد قوسی جهان است که به بهره‌برداری رسیده‌ است. ضخامت سد (در پایین) در حدود ۳۰ متر بود و برای ساخت آن، ۷۹۲ هزار مترمکعب سیمان، آن هم با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های نوین، مصرف شده بود.

از دیگر ویژگی‌های سد کرج این بود که دریاچه پشت سد چیزی در حدود ۱۴ کیلومتر طول و ۲۰۵ میلیون مترمکعب گنجایش داشت. تولید برق و انتقال آن به تهران، یکی دیگر از ویژگی‌های فنی سد کرج به‌ حساب می‌آمد.

یکی دیگر از نکات جالب در بهره‌برداری از این سد، مربوط به جاده انحرافی تازه‌ای بود که ساخته شد. با توجه به این‌که قرار بود جاده قدیمی کرج به چالوس، که از پایین دست شد می‌گذشت، زیر آب برود، مسیر ۱۷ کیلومتری جدیدی ساخته شد که یک پل و ۸ تونل داشت. نکته جالب توجه این بود که یکی از این تونل‌ها، با بیش از ۲ هزارمتر طول، به عنوان «عریض‌ترین» و «طویل‌ترین» تونل ایران تا آن مقطع، نام گرفت.

اقدام دیگر، ساخت شهرک جدیدی برای حدود ۲ هزار روستایی آن منطقه بود که در جریان ساخت سد، روستاهای آنان زیر آب رفته و خانه‌های خود را از دست داده بودند. برآورد مخارج اجرای این طرح، از سد و تاسیسات جانبی گرفته تا ساخت شهرک مسکونی جدید و اسکان جدید روستاییان، رقمی درحدود ۴ هزار و ۵۰۰ میلیون ریال را نشان می‌داد.

شاه در روز افتتاح سد، اگرچه از اجرای چنین پروژه‌ای راضی به نظر می‌رسید، اما درعین‌حال از طولانی شدن بهره‌برداری از پروژه انتقاد کرد و ابراز امیدواری کرد که بقیه طرح‌ها مانند سد کرج به طول نینجامد.

از داور تا علی امینی؛ از ۱۳۱۵ تا ۱۳۴۰

سوم مهرماه ۱۳۴۰ سد کرج در حالی به بهره‌برداری رسید که پیشینه ساخت آن به حدود ۲۸ سال پیش از آن بازمی‌گذشت. ماجرا ازاین قرار بود که ساخت این سد ازجمله پروژه‌هایی بود که ایده اولیه آن از زمان تصدی علی‌اکبر خان داور بر وزارت مالیه (از شهریورماه ۱۳۱۲ تا بهمن ماه ۱۳۱۵) شکل گرفت.

در آن مقطع پس از آن‌که کرج به عنوان محل ساخت کارخانه ذوب‌آهن در نظر گرفته شد، آلمان‌ها که مجری طرح بودند، پیشنهاد دادند برای رفع نیازهای آبی کارخانه، سدی روی رودخانه کرج ساخته شود. آن‌ها ۳ نقطه را هم برای ساخت سد نسبتا کوتاهی با ارتفاع تقریبی سی چهل متر ارتفاع مشخص کردند، اما تحولات جنگ‌ جهانی دوم و شهریور۱۳۲۰، سبب شد اجرای این طرح در کرج به بوته فراموشی سپرده شود.

پس از آن در پاییز ۱۳۲۵ بار دیگر بحث سد کرج به میان آمد؛ در ۲۷ آبان‌ماه آن سال پس از این‌که دولت قوام‌السطنه قرارداد مطالعات و نظارت بر لوله‌کشی آب شهر تهران را با شرکت انگلیسی «سرالکساندر کیپ و شرکا» منعقد کرد، انگلیسی‌ها پس انجام مطالعات خود، به این نتیجه رسیدند که تامین آب آشامیدنی تهران باید از رود کرج انجام شود.

اگرچه در سال ۱۳۲۸ پای یک شرکت فرانسوی برای اجرای سد کرج به میان آمد، اما سرانجامی نیافت و کار به دولت کودتا، یعنی کابینه زاهدی رسید و انجام آن با برقراری درآمدهای نفتی پیوند خورد.

کش وقوس‌ها ادامه داشت تا این‌که در ۱۶ اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۳ و با نامه رسمی سازمان برنامه در زمان تصدی ابوالقاسم پناهی، فعالیت‌های مربوط به ساخت سد کرج به سازمان تازه‌تاسیسی محول شد تا این‌که حدود ۶ ماه پس از آغاز نخست‌وزیری علی امینی، در سوم مهرماه ۱۳۴۰ به بهره‌برداری رسید.

گارانتی خودروهای سبک، سنگین و موتورسیکلت حداقل سه سال شد

بیشتر بخوانید:

اعتمادالسلطنه: راویِ رازهای دربار ناصری و سایه‌ شوم قتل امیرکبیر

تماشاخانه

سرنوشت تلخ جشن‌های ایرانی / از ممنوعیت برگزاری تا به هم زدن شادی‌ در جشن‌ها / وقتی حتی آب‌پاشی ممنوع است (فیلم)

عکاسی مخفیانه از رامبد جوان و خانم‌های دستیارش: مریم، سعیده، نگار، سارا، مهدیه، شیوا، مهسا و ... (فیلم)

فیلم های دیگر