.png "عصر ایران")
۰۳ مهر ۱۴۰۴
به روز شده در: ۰۳ مهر ۱۴۰۴ - ۱۱:۵۲
آبشار نمک؛ جایی شگفت انگیز در ایران که به احتمال زیاد هنوز ندیده‌اید (فیلم) واژه‌خانۀ عصر ایران
مانویت چیست؟ دوگانه‌انگاریِ جهانی
اگرچه مانویت امروز به شکل رسمی وجود ندارد، تأثیر آن در تاریخ فلسفه، مذهب و فرهنگ محسوس است. مثلا ایده‌های دوگانه‌گرایی، تصور خیر و شر، نور و تاریکی و کشمکش میان آنها، در بسیاری از ادیان و فلسفه‌ها بازتاب یافته است. همچنین ایده و عزم بر جهانی شدن یک دین.
عصر ایران - مانویت (Manichaeism) یکی از ادیان تاریخی مهم و تأثیرگذار در خاورمیانه و آسیای مرکزی است که در سدۀ سوم میلادی توسط مانی، فیلسوف و شاعر و نقاش ایرانی، بنیان‌گذاری شد. این دین تلفیقی از باورهای زرتشتی، مسیحیت، بودیسم و گاه یهودیت بود و بر دوگانه‌گرایی اخلاقی و کیهانی تأکید داشت. مانویت تأثیر عمیقی بر فلسفه، مذهب و فرهنگ مناطقی که در آن ظهور کرد، گذاشت و در طول تاریخ به عنوان یک دین جهانی شناخته شد؛ اگرچه امروزه اثری رسمی از آن باقی نمانده است.
مانی در حدود سال ۲۱۶ میلادی در شهر بغداد امروزی یا نواحی اطراف آن به دنیا آمد و خود را پیامبری معرفی کرد که قصد داشت حقیقت جهانی را آشکار سازد. وی آموزه‌هایش را بر پایۀ «نور و تاریکی» و «خیر و شر» بنا نهاد و تلاش کرد یک دین جهانی و همگانی ایجاد کند.
مانویت ابتدا در ایران و سپس در مناطق مختلف خاورمیانه، آسیای مرکزی و حتی شمال آفریقا و اروپا منتشر شد. امپراتوری ساسانی و بعدها امپراتوری روم در دوره‌های گوناگون با این دین برخوردهای متفاوتی داشتند و گاه آن را سرکوب کردند.
مانویت بر چند محور اصلی استوار بود:
دوگانه‌گرایی مطلق: جهان به دو اصل متضاد تقسیم می‌شود: نور و تاریکی، خیر و شر. انسان و جهان در کشمکش میان این دو نیرو قرار دارند.
روح و ماده: نور و روح متعلق به خیر است، در حالی که ماده و جهان مادی محصول تاریکی و شر به شمار می‌روند. مانویان باور داشتند که هدف انسان رهایی روح از ماده و بازگشت به عالم نور است.
مسئولیت اخلاقی: هر فرد باید با عمل اخلاقی و ریاضت، به پاک‌سازی روح خود کمک کند و از گرفتار شدن در شر اجتناب کند.
رستگاری جهانی: مانویت به نوعی جهانی بودن دین اعتقاد داشت؛ همه انسان‌ها می‌توانند با شناخت حقیقت و پیروی از اصول نور، رستگار شوند.
مانویان چند کتاب مقدس داشتند که شامل «کتاب نور»، «کتاب رهایی» و «کتاب اسرار» بود. این متون به شکل استعاری، داستانی و فلسفی آموزه‌ها را منتقل می‌کردند.
کتاب نور به عنوان متن اصلی مانویت شناخته می‌شود و محور تمام تعلیمات مانی را تشکیل می‌دهد. این کتاب، آموزه‌های اساسی دوگانه‌انگاری او را شرح می‌دهد: جهان به دو نیرو تقسیم شده است، نور و تاریکی، روح و ماده، خیر و شر. هدف نهایی انسان، رهایی روح از جهان تاریکی و بازگشت به قلمرو نور است.
کتاب نور، علاوه بر جنبه‌های کیهانی، حاوی آموزه‌های اخلاقی و رفتاری نیز هست. مانی بر زندگی پاک، پرهیز از خشونت، دوری از دروغ و فساد، و توجه به روشنایی درونی تأکید می‌کرد. متن کتاب اغلب به شکل داستان‌ها، مکالمات و ارشادات مستقیم ارائه شده است تا هم آموزنده و هم قابل فهم باشد.
کتاب رهایی بر مسیر عملی و روش‌های رهایی روح تمرکز دارد. اگر کتاب نور به معرفی جهان و قوانین آن می‌پردازد، کتاب رهایی راهبردهای خروج روح از بندهای ماده و تاریکی را تشریح می‌کند.
مانی در این کتاب، شیوه‌های ریاضت، مراقبه و خودشناسی را بیان می‌کند و انسان را تشویق می‌نماید که با تمرین‌های معنوی، از زنجیرهای ماده رهایی یابد. این کتاب اهمیت عملی کردن آموزه‌های دینی را به وضوح نشان می‌دهد و مسیر تحقق نهایی هدف انسانی – بازگشت به نور – را روشن می‌کند.
کتاب اسرار، به آموزه‌های باطنی و رمزی مانی اختصاص دارد. این کتاب شامل مفاهیم پیچیده کیهانی و اسرار جهان است که فهم آنها بدون تعلیم مستقیم دشوار است. در کتاب اسرار، تضاد میان نیروهای نور و تاریکی با جزئیات فلسفی و کیهانی توضیح داده شده و نقش انسان در این نظم کیهانی بررسی می‌شود.
مانی از این کتاب برای آموزش رهبران مذهبی و شاگردان خاص استفاده می‌کرد تا آنها بتوانند آموزه‌ها را درست تفسیر کرده و هدایت جامعه را بر عهده گیرند. کتاب اسرار، نشان‌دهنده‌ی عمق تفکر مانی و تلاش او برای درک جهان و جایگاه انسان در آن است.
این سه کتاب مکمل یکدیگرند و با هم، سلسله‌ای کامل از آموزه‌ها، اخلاق، روش‌های عملی و اسرار کیهانی را ارائه می‌دهند.
در دین مانویت، روحانیان و رهبران مذهبی وظیفۀ آموزش، هدایت و اجرای مراسم مذهبی را بر عهده داشتند. آیین‌های مذهبی عبارت بودند از نماز و روزه و نیز آیین‌های ویژه‌ای برای تقویت روح و پیوند با عالم نور. همچنین مانویت بر ریاضت و اخلاق تاکید ویژه‌ای داشت. رعایت ریاضت‌ها، پرهیز از خوردن گوشت و وفاداری به اصول اخلاقی، بخشی از زندگی روزمرۀ مانویان بود.
مانویت تأثیر عمیقی بر ادیان و فلسفه‌های بعدی داشت. مثلا در آثار فلسفی و کلامی مسلمانان و مسیحیان، آموزۀ نبرد میان خیر و شر و نیز ماهیت روح مورد توجه قرار گرفت. و یا مانویت بسیاری از مفاهیم زرتشتی را با عناصر مسیحی و بودایی ترکیب کرد و از این طریق بر فلسفۀ فیلسوفان ایرانی تاثیر گذاشت. در ادبیات و هنر نیز دوگانه‌های مانویِ نبردِ خیر و شر و نبرد و نیز نبرد نور و تاریکی، نه تنها در جهان قدیم موثر افتاد بلکه در جهان جدید نیز تاثیر عمیقش مشهود است. چنانکه در آثار سینمایی، بویژه در آثار هالیوودی، نبرد خیر و شر یک تم تکرارشونده است.
با گذشت زمان، مانویت توسط حکومت‌ها و مذاهب غالب سرکوب شد. در ایران ساسانی، دین غالب زرتشتی با مانویت برخورد کرد زیرا آن را تهدیدی برای نظم دینی و سیاسی می‌دید. در امپراتوری روم و در عصر تفوق مسیحیت بر جهان غرب، مانویت به عنوان بدعت در نظر گرفته شد و پیروان آن تحت تعقیب قرار گرفتند. در آسیای مرکزی و چین نیز مانویت برای مدتی گسترش یافت، اما با ظهور اسلام و بودیسم، با آنها تلفیق شد و یا فروپاشید.
اگرچه مانویت امروز به شکل رسمی وجود ندارد، تأثیر آن در تاریخ فلسفه، مذهب و فرهنگ محسوس است. مثلا ایده‌های دوگانه‌گرایی، تصور خیر و شر، نور و تاریکی و کشمکش میان آنها، در بسیاری از ادیان و فلسفه‌ها بازتاب یافته است. همچنین ایده و عزم بر جهانی شدن یک دین؛ چراکه مانویت یکی از نخستین تلاش‌ها برای ایجاد دینی جهانی و فراگیر بود که مفاهیم مشترک انسانی را برجسته می‌کرد. و یا تأکید بر مقولاتی چون اهمیت اخلاق فردی، رهایی روح و مسئولیت انسان، آموزه‌هایی مانوی بودند که الهام‌بخش متفکران بعدی شدند.
در مجموع، مانویت دینی تاریخی و فلسفی بود که بر دوگانه‌گرایی جهان، مبارزه خیر و شر، و رهایی روح از ماده تأکید داشت. این دین جهانی‌گرایانه و فلسفی، با ترکیب باورهای زرتشتی، مسیحی و بودایی، تأثیر مهمی بر فرهنگ، فلسفه و ادیان منطقه‌ای گذاشت. مطالعه مانویت به ما کمک می‌کند تا تحولات تاریخی ادیان، مفاهیم اخلاقی و تلاش بشر برای فهم جهان را بهتر درک کنیم.
لینک کوتاه: کپی لینک
از زباله های روزانه، کود خانگی برای گیاهان بسازید راز طول عمر در روده‌های شماست ظاهر متفاوت «فرشته» سریال «اجل معلق»؛ تینا یلان در فضای مجازی (عکس) پشت پرده رشد ارزش‌افزوده صادرات کشاورزی سرگرمی به مثابۀ سرمایۀ اجتماعی/ اهداف مشترک و متفاوت خندوانه، دورهمی، نیمه شب، عشق ابدی و زن‌روز/ نمونه‌های موفق خارجی پاسخ گوترش با نامه ترامپ درباره پله‌برقی خاموش: تحقیق می کنیم رکوردشکنی باتری «روی-هوا» دانشمند ایرانی مقیم استرالیا کتیبه باستانی فاش کرد: زمین برای ۲۴۱ هزار سال حاکمانی از آسمان داشت محمدرضا پهلوی در حال پرواز با یک هواپیمای ملخی سال 38 (عکس) رای هیات حل اختلاف به انحلال شورای شهر کرمانشاه هوس خوردن شیرینی نشانه چیست تحلیل نشریه آمریکایی: نبرد هوایی میان F-۱۶V تایوان و J-۲۰ چین، به سود جنگنده چینی تمام می‌شود نوسان‌های غافلگیرکننده ترامپ کیفپول ایرانیها چقدر امنیت دارد؟ پزشکیان: راه حل قطعی رفع نگرانی اروپا و تامین منافع ایران در دسترس است
اخبار و تحلیل های ترکیه