عصر ایران ــ در شمال ویتنام، استخوانی ۱۲ هزار ساله پیدا شده که راز یک خشونت باستانی را برملا میکند. جمجمه خردشده این مرد ۳۵ ساله مانند پازلی از تکههای شکسته کنار هم قرار گرفته است. در کنار جسد، ابزاری از سنگ کوارتز غیرمحلی کشف شده که پژوهشگران آن را بخشی از یک سلاح پرتابی، احتمالا نیزه، میدانند.
بررسیها نشان میدهد مرد پس از اصابت نیزه مدتی زنده مانده و بر اثر عفونت ناشی از زخم درگذشته است. این کشف، قدیمیترین نشانهی خشونت بینفردی در جنوبشرقی آسیا محسوب میشود. تحلیل ژنتیکی نیز نشان میدهد او به جمعیتهای بومی شکارگر این منطقه تعلق داشته — قرنها پیش از ورود کشاورزان و آغاز کشت برنج و ارزن. این یافته نهفقط یک قتل باستانی را روایت میکند، بلکه میتواند برداشتهای ما از زندگی انسانها در جنوبشرقی آسیا را بازنویسی کند.