.png "عصر ایران")
۱۳ آبان ۱۴۰۴
به روز شده در: ۱۳ آبان ۱۴۰۴ - ۱۵:۰۴
آموزش پخت خورشت اسفناج و مرغ به سبک مادربزرگ‌ها (فیلم) حقوق دیجیتال کودک چیست ؟
به زبان ساده‌تر، حقوق دیجیتال کودک یعنی اینکه هر کودک، همان‌طور که در دنیای واقعی حق امنیت، آموزش، آزادی بیان و حریم خصوصی دارد، در فضای مجازی هم باید از این حقوق برخوردار باشد.
دکترمحمدرضا مقدسی مشاور عالی ماموریت ملی تاب آوری فرهنگی معتقد است حقوق دیجیتال با تعیین حد و مرزها و تضمین حقوق کاربران، بستری ایجاد می‌کند که افراد و جوامع بتوانند با اطمینان و اعتماد در محیط دیجیتال فعالیت کنند. این اعتماد و امنیت، خود موجب افزایش تاب‌آوری می‌شود، چون کاربران و سازمان‌ها می‌دانند که حقوقشان محافظت می‌شود و در مواجهه با خطرات یا اختلال‌ها قادر به ادامه فعالیت هستند.
حقوق دیجیتال کودک به مجموعه‌ای از حقوق انسانی کودکان در فضای مجازی و فناوری‌های نوین گفته می‌شود که هدف آن، حفاظت، توانمندسازی و مشارکت فعال و ایمن کودکان در محیط‌های دیجیتال است.
به زبان ساده‌تر، حقوق دیجیتال کودک یعنی اینکه هر کودک، همان‌طور که در دنیای واقعی حق امنیت، آموزش، آزادی بیان و حریم خصوصی دارد، در فضای مجازی هم باید از این حقوق برخوردار باشد.
این حقوق شامل مواردی مانند:
حق دسترسی برابر به اینترنت و فناوری
حق حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها
حق آموزش و سواد دیجیتال
حق مشارکت و آزادی بیان در محیط آنلاین
حق محافظت در برابر آزار و سوءاستفاده اینترنتی
هدف از این حقوق آن است که کودکان بتوانند از فضای دیجیتال برای یادگیری، خلاقیت، ارتباط و رشد شخصی استفاده کنند، بدون اینکه در معرض خطرات یا تبعیض قرار بگیرند.
به‌طور رسمی، سازمان‌هایی مانند یونیسف (UNICEF) و سازمان ملل متحد تأکید می‌کنند که «حقوق دیجیتال کودک» ادامه و گسترش همان حقوق کودک در دنیای واقعی است، اما در بستر فناوری و اینترنت.
در عصر حاضر که دنیای دیجیتال به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی کودکان تبدیل شده، شناخت و حفاظت از «حقوق دیجیتال کودک» بیش‌ازپیش اهمیت یافته است. کودکان نه فقط کاربران فناوری هستند بلکه واجد حقوقی هستند که باید در فضای آنلاین نیز به آن‌ها احترام گذاشته شود.
زمانی که کودک در محیطی ایمن و قانونمند رشد کند، احساس امنیت و ارزشمندی بیشتری خواهد داشت. اگر حقوق دیجیتال او رعایت شود – مثلاً حریم خصوصی‌اش محترم باشد، مورد آزار آنلاین قرار نگیرد و آموزش سواد رسانه‌ای ببیند – در نتیجه اعتمادبه‌نفسش بالا می‌رود و یاد می‌گیرد در برابر چالش‌ها، واکنش منطقی نشان دهد. این یعنی تقویت تاب‌آوری.
دکتر محمدرضا مقدسی پدر و بنیانگذار تاب آوری در ایران مفاهیم بنیادی حقوق دیجیتال کودک را بررسی کرده است.حقوقی که به مشارکت، امنیت، حریم خصوصی، آموزش و عدالت دیجیتال برای کودکان مربوط می‌شوند مورد بحث است و البته توصیه‌هایی جهت بهبود وضعیت ارائه شده است.
مفهوم و ضرورت حقوق دیجیتال کودک
کودکان در فضای دیجیتال – استفاده از اینترنت، بازی‌های آنلاین، شبکه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌ها و ابزارهای هوشمند – با فرصت‌هایی روبه‌رو هستند که توسعه، یادگیری، ارتباط و خلاقیت را ممکن می‌سازند. ولی از سوی دیگر، با خطراتی چون آزار، تنبیه، سوءاستفاده از داده‌ها، تبلیغات هدفمند، تبعیض یا محرومیت دیجیتال مواجه‌اند.
از این‌رو، حقوق دیجیتال کودک به مجموعه‌ای از حقوق گفته می‌شود که در فضای آنلاین باید برای کودکان تضمین شود تا کودکان با حفظ کرامت، هویت، امنیت، آزادی بیان و رشد عادلانه بتوانند در دنیای دیجیتال حضور یابند.
اصول بنیادین حقوق دیجیتال کودک
ابتدا باید بدانیم چه اصولی در پس این حقوق قرار دارند. حقوق دیجیتال کودک بر پایه چند محور بنیادین بنا شده است:
۱. «مصلحت کودک» که بدین معناست تصمیمات و سیاست‌ها باید منافع و رشد سالم کودکان را اولویت دهند.
۲. «حق مشارکت» کودکان که نه تنها مصرف‌کننده باشند بلکه صدایشان شنیده شود، نظراتشان لحاظ گردد.
۳. «حق برابری» که کودکان باید در دسترسی به فرصت‌های دیجیتال بدون تبعیض حضور داشته باشند.
۴. «حق امنیت و حریم خصوصی» که شامل محافظت از داده‌های کودکان، محیطی امن برای فعالت آنلاین، بدون تهدید آزار یا سوءاستفاده است.
۵. «حق آموزش دیجیتال» یعنی آماده‌سازی کودکان برای استفاده مفید، ایمن و انتقادی از فناوری.
با شناخت این اصول می‌توان بهتر به تشریح حقوق مشخص پرداخت.
ارکان و ابعاد حقوق کودکان در فضای دیجیتال
در ادامه، حقوق دیجیتال کودکان را به‌ترتیب و به زبانی ساده توضیح می‌دهیم:
حق دسترسی
کودکان حق دارند به اینترنت و فناوری‌های دیجیتال دسترسی داشته باشند تا از فرصت‌های آموزشی، اجتماعی، فرهنگی بهره‌مند شوند. محدودیت‌های بی‌رویه یا محرومیت از اینترنت می‌تواند به عقب‌ماندگی در یادگیری یا استقلال آنان منجر شود.
البته این حق همراه است با مسئولیت‌هایی که محیط دسترسی ایمن و مناسب را فراهم کند.
حق امنیت و حفاظت
کودکان باید در فضای دیجیتال از تهدیدهایی همچون آزار اینترنتی، سوءاستفاده جنسی، آزار سایبری، هک، سرقت داده یا تشویق به خودآزاری محافظت شوند.
سیاست‌گذاران باید چارچوب‌های قانونی و نظارتی ایجاد کنند که شرکت‌ها و سرویس‌های دیجیتال، امنیت کودکان را در طراحی و عملکرد خود لحاظ کنند.
حق حریم خصوصی و داده‌ها
کودکان باید بدانند چه اطلاعات شخصی‌شان آنلاین جمع‌آوری می‌شود، چگونه استفاده می‌شود، و باید اختیار داشته باشند بخواهند اطلاعاتشان حذف یا محدود شود. جمع‌آوری اطلاعات بی‌رویه یا بدون اطلاع، خطرات جدی در پی دارد.
اَعمال حریم خصوصی باید به زبان ساده و قابل فهم برای کودکان و والدین باشد.
حق آموزش و سواد دیجیتال
برای اینکه کودکان بتوانند به شکلی ایمن و مؤثر از تکنولوژی استفاده کنند، باید آموزش ببینند. این آموزش می‌تواند شامل شناخت مخاطرات، نحوه حفظ حریم خصوصی، تفکر انتقادی درباره محتوا و تولید محتوا باشد.
کودکان باید توانمند شوند تا نه فقط مصرف‌کننده بلکه کاربر فعال فضای دیجیتال باشند.
حق آزادی بیان و مشارکت
کودکان حق دارند نظرات، تجربیات، خلاقیت‌ها و دیدگاه‌هایشان را در محیط دیجیتال مطرح کنند. همچنین باید شنیده شوند هنگامی که تصمیماتی در فضای آنلاین گرفته می‌شود که آنان را متاثر می‌سازد.
البته این حق همراه با رعایت حقوق دیگران و قوانین موضوعه است.
حق طراحی بهینه خدمات برای کودکان
خدمات دیجیتال باید به نحوی طراحی شوند که کودکان را در نظر بگیرند؛ یعنی رابط کاربری مناسب، کنترل‌های والدین، انتخاب‌های حریم خصوصی پیش‌فرض بالا، تبلیغات محدود برای کودکان، و عدم طراحی ویژه برای وابسته‌سازی کودکان.
این حق یعنی کودکان نباید قربانی طراحی‌های تجاری شوند که منافع اقتصادی را بر سلامت و رشد آنان ارجح می‌داند.
حق عدالت دیجیتال
همه کودکان، صرف نظر از محل زندگی، وضعیت اقتصادی، جنسیت، معلولیت یا زبان، باید امکان دسترسی به فناوری و اینترنت را داشته باشند و از تبعیض در فضای دیجیتال مصون باشند.
عدالت دیجیتال فقط مسأله دسترسی نیست؛ بلکه مسأله کیفیت دسترسی، امکانات دستگاه مناسب، اتصال کافی، و آموزش لازم نیز هست.
چالش‌ها و مخاطرات در عمل
با وجود این حقوق تعیین‌شده، کودکان در فضای دیجیتال با چالش‌های جدی روبرو هستند:
ابتدا، بسیاری از کودکان نمی‌دانند حق حریم خصوصی دارند یا چطور از آن استفاده کنند.
دوم، شرکت‌های فناوری یا سرویس‌های آنلاین، ممکن است طراحی‌هایی داشته باشند که به طور خاص کودکان را هدف قرار می‌دهند یا دیتاهای آنان را بدون آگاهی جمع‌آوری می‌کنند.
سوم، محدودیت‌های قانونی یا حمایتی در کشورها ممکن است عقب‌تر از فناوری حرکت کند، یعنی قانون‌گذاری، آموزش، حمایت از والدین یا فرهنگ‌سازی کافی نیست.
چهارم، اختلافات اقتصادی باعث می‌شود تا برخی کودکان از فرصت‌های دیجیتال محروم شوند یا کیفیت اتصال‌شان بسیار پایین باشد که امکان استفاده مؤثر را از بین می‌برد.
پنجم، تعامل کودکان با فناوری‌های نوظهوری مانند هوش مصنوعی، واقعیت مجازی، بازی‌های آنلاین پیچیده، ریسک‌های جدیدی (مثلاً وابستگی، مقایسه اجتماعی، آسیب‌های روانی) را به وجود می‌آورد که برای آن‌ها آماده نیستیم.
توصیه‌ها برای اجرایی شدن حقوق دیجیتال کودک
برای اینکه حقوقی که مطرح کردیم واقعا تحقق یابند، لازم است اقدامات متعددی در سطوح مختلف صورت گیرد.
والدین و مربیان باید فرزندان را در مسیر استفاده مسئولانه از اینترنت هدایت کنند، برایشان قوانین ساده و مناسب تعیین کنند، به آن‌ها آموزش دهند که چه اطلاعاتی را آنلاین به اشتراک بگذارند و چه زمانی باید با والدین یا بزرگ‌ترها مشورت کنند.
سیاست‌گذاران باید چارچوب‌های قانونی و مقرراتی طراحی کنند که شرکت‌های فناوری را ملزم سازد هنگام طراحی سرویس‌ها، کودکان را مدنظر بگیرند و حداقل داده لازم را جمع‌آوری کنند و تبلیغات هدفمند به کودکان را محدود نمایند.
بخش فناوری باید محصولات دیجیتال را با استانداردهایی طراحی کند که امنیت، حریم خصوصی، کنترل والدین و مصرف مناسب کودکان را تضمین نماید.
مدارس و نهادهای آموزشی باید سواد دیجیتال را به شکل ساختاری آموزش دهند: از کودکی کودکان را با فرصت‌ها و مخاطرات فضای آنلاین آشنا سازند، اعم از تفکر انتقادی، امنیت آنلاین، حقوق دیجیتال و تولید محتوا.
جامعه و رسانه‌ها نیز باید نقش‌آفرینی کنند: آگاهی عمومی بالا برود، تبلیغات مناسب صورت گیرد، و محیطی فرهنگی ایجاد شود که احترام به حقوق دیجیتال کودکان را نهادینه کند.
اهمیت ویژه برای والدین و مراقبین
اگر شما والد، مربی یا مراقب کودکی هستید، توجه خاصی به این نکات داشته باشید: کودکان درک کامل از مخاطرات ندارند؛ لذا گفت‌وگویی باز با آن‌ها داشته باشید، ایمن‌سازی دستگاه‌ها و نرم‌افزارها را جدی بگیرید، زمانی برای آنلاین بودن تعیین کنید، و با فرزندتان درباره آنچه آنلاین انجام می‌دهد حرف بزنید.
مهم‌تر اینکه به فرزندتان فرصت شنیده شدن بدهید. این که او بتواند بگوید چه چیزی در فضای آنلاین دوست دارد، چه چیزی او را اذیت می‌کند، چه سوالاتی دارد، به تقویت حق مشارکت او کمک خواهد کرد.
حقوق دیجیتال کودک، نه فقط مجموعه‌ای از قواعد و مقررات، بلکه منشوری است برای ساختن دنیای دیجیتالی که کودکان در آن رشد کنند، توانمند شوند، ایمن باشند و مشارکت کنند. فضای آنلاین باید جایی باشد برای یادگیری، ارتباط، بازی و خلاقیت، نه فقط خطر و انفعال. برای رسیدن به این هدف، همه ما—والدین، معلمان، سیاست‌گذاران، شرکت‌های فناوری و کودکان خودشان—نقشی داریم. اگر امروز برای تحقق حقوق دیجیتال کودکان تلاش کنیم، فردا نسلی خواهد آمد که با اعتماد، مسئولیت‌پذیری و توانایی کامل در فضای دیجیتال زندگی می‌کند.
در دنیای امروز که مرز میان زندگی واقعی و فضای مجازی روزبه‌روز کمرنگ‌تر می‌شود، کودکان از همان سال‌های ابتدایی زندگی با فناوری، اینترنت و رسانه‌های دیجیتال در ارتباط‌اند. این حضور گسترده، فرصت‌های بسیاری برای رشد، آموزش و خلاقیت در اختیار آنان قرار می‌دهد، اما در عین حال چالش‌هایی نیز به همراه دارد؛ از جمله خطرات آزار آنلاین، نقض حریم خصوصی، محتوای نامناسب و فشار روانی ناشی از تعامل در شبکه‌های اجتماعی.
در چنین شرایطی، حقوق دیجیتال کودک به عنوان سپری حمایتی و چارچوبی اخلاقی و قانونی، نقش مهمی در محافظت از کودکان و هدایت آن‌ها به سوی استفاده سالم و ایمن از فضای مجازی دارد.
با این حال، صرف آگاهی از حقوق دیجیتال کافی نیست.
کودک باید بتواند در برابر تهدیدها و چالش‌های فضای مجازی مقاومت کند، تصمیم‌های درست بگیرد و از تجارب منفی، یادگیری مثبت به‌دست آورد. این توانایی همان تاب‌آوری دیجیتال است؛ یعنی قدرت سازگاری و حفظ آرامش در مواجهه با دشواری‌های دنیای آنلاین.
پیوند میان حقوق دیجیتال و تاب‌آوری، به کودکان کمک می‌کند تا در محیطی آگاهانه، ایمن و توانمند رشد کنند. وقتی این دو مفهوم در کنار هم قرار گیرند، نتیجه آن نسلی است که هم از فناوری بهره‌مند می‌شود و هم در برابر آسیب‌های آن محافظت می‌گردد.
دکترمحمدرضا مقدسی مدیر وموسس خانه تاب آوری به بررسی ابعاد مختلف این رابطه و نقش والدین، مدارس و جامعه در تقویت آن پرداخته است:
۱. حقوق دیجیتال بستری برای پرورش تاب‌آوری است
زمانی که کودک در محیطی ایمن و قانونمند رشد کند، احساس امنیت و ارزشمندی بیشتری خواهد داشت. اگر حقوق دیجیتال او رعایت شود – مثلاً حریم خصوصی‌اش محترم باشد، مورد آزار آنلاین قرار نگیرد و آموزش سواد رسانه‌ای ببیند – در نتیجه اعتمادبه‌نفسش بالا می‌رود و یاد می‌گیرد در برابر چالش‌ها، واکنش منطقی نشان دهد. این یعنی تقویت تاب‌آوری.
۲. آموزش حقوق دیجیتال، ابزار تاب‌آوری ذهنی و اجتماعی است
وقتی کودکان بدانند چه حقوقی دارند و چگونه از خود محافظت کنند (مثل گزارش آزار سایبری یا تنظیمات حریم خصوصی)، در واقع مهارت‌های تاب‌آورانه‌ای به دست می‌آورند. آموزش این حقوق به آن‌ها کمک می‌کند تا به جای ترس یا انفعال، در برابر تهدیدها رفتار آگاهانه و فعالانه داشته باشند.
۳. تاب‌آوری، اجرای بهتر حقوق دیجیتال را ممکن می‌سازد
از سوی دیگر، کودکی که تاب‌آور است، در موقعیت‌های دشوار – مثلاً وقتی با نفرت‌پراکنی یا فشار همسالان در فضای مجازی روبه‌رو می‌شود – می‌تواند با حفظ آرامش، به حقوق خود آگاه باشد و تصمیم‌های درستی بگیرد. این تاب‌آوری به اجرای مؤثرتر حقوق دیجیتال کودک در سطح فردی و اجتماعی کمک می‌کند.
۴. نقش والدین و مدرسه در پیوند این دو
اگر والدین و مربیان علاوه بر آموزش قوانین و مهارت‌های دیجیتال، بر رشد عاطفی و اجتماعی کودک نیز تمرکز کنند، تاب‌آوری دیجیتال در کنار آگاهی از حقوق دیجیتال شکل می‌گیرد. مدرسه و خانواده باید محیط‌هایی باشند که کودک بتواند درباره تجربه‌های آنلاین خود صحبت کند، از اشتباه نترسد و یاد بگیرد چگونه از بحران‌ها عبور کند.
منبع : سازمان بهزیستی کشور
لینک کوتاه: کپی لینک
۷ درخت میوه که میتوانید در فصل پاییز بکارید جانوران حیرتانگیزی که در اعماق آبهای نزدیک به قطب جنوب کشف شدهاند درباره ابوالهول بزرگ چه میدانیم؟ حالا میتوانید شیشه مایع آیفون را مات کنید! طرز تهیه خورشت پسته ، لوکس ترین غذا راهنمای کاشت گوجه گلابی زرد در گلدان طرز تهیه کیک قهوه با کرم کره ای کاپوچینو طرز تهیه ترشی بادمجان مخلوط چطور مرغ کامل را برش بزنیم؟ نکات و فوتوفن تکه کردن تمیز و آسان کالری چیزکیک چقدر است؟ چرا اپل هنوز جک هدفون را از مکبوکهای خود حذف نکرده است؟ ارزانترین مدل آیفون ۱۷ با قیمت باورنکردنی وارد ایران شد از ساعت ۱۱ تا ۱۸ روز ۱۳ آبان ۱۳۵۸ در سفارت امریکا چه گذشت؟ (+عکس) پرقدرت ترین گوشی های حال حاضر دنیا از این پردازنده استفاده می کنند پنج خانه برتر جهان در اکتبر سال ۲۰۲۵ به انتخاب مجله معتبر معماری
اخبار و تحلیل های ترکیه