بازتعریف خواب در اقتصاد آینده: از اضطراب تا گردشگری آرامش

الهه فابریکی اورنگ
پژوهشگر اقتصادی

در عصر امروز و فردای جهان، خواب دیگر صرفاً یک نیاز زیستی نیست؛ بلکه به یک صنعت چندوجهی تبدیل شده که سلامت، فناوری، رفاه و روابط انسانی را به هم گره می زند. در این نگاه تازه تولدیافته، سه روند کلیدی در حال شکل‌دهی آینده خواب‌اند: اضطراب خواب، گردشگری خواب، و بازنگری در ترتیبات خواب افراد خانواده و...

در دنیای امروز، اقتصاد خواب، به مثابه یک کالای لوکس و تجملی محسوب نمی شود بلکه نوعی واکنش ضروری به خاستگاههای مردم در جهت بهره وری بالاتر، بهبود کیفیت زندگی در شرایط فشارهای اقتصادی و افزایش سلامت روان افراد است.

بر اساس گزارش  ^*Forbes، ارزش بازار اقتصاد خواب تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند به بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار برسد وحتی برندهایی مانند Apple، Google، و Philips در حال سرمایه‌گذاری گسترده در این حوزه هستند، و استارتاپ‌های متعددی نیز در زمینه بهبود کیفیت خواب وارد رقابت شده‌اند.

از دیگرسو، از منظر بررسی های علمی مطالعات نشان می‌دهند که کم‌خوابی می‌تواند بهره‌وری نیروی کار را تا ۳۰٪ کاهش دهد و در کشورهایی که مردم آن خواب کافی دارند، نرخ رضایت شغلی، سلامت روان، و عملکرد شناختی بالاتر است. از اینرو، حتی شرکت‌هایی که در بهبود خواب کارکنان سرمایه‌گذاری می‌کنند، شاهد کاهش غیبت، افزایش تمرکز، و بهبود عملکرد تیمی خود هستند.

مقاله‌ای از World Economic Forum با بررسی داده‌های اپلیکیشن Sleep Cycle نشان می‌دهد که کشورهایی مانند نیوزیلند، فنلاند، هلند و استرالیا بیشترین میانگین خواب شبانه را دارند. در مقابل، کشورهای آسیایی مثل ژاپن و کره جنوبی با کمترین میزان خواب، دچار نرخ بالای فرسودگی شغلی و اختلالات روانی هستند. این داده‌ها نشان می‌دهند که خواب کافی نه‌تنها یک نیاز زیستی، بلکه یک دارایی اقتصادی و اجتماعی است.

خواب با سلامت قلب، سیستم ایمنی، و عملکرد شناختی ارتباط مستقیم دارد. در کشورهایی با نظام سلامت پرهزینه، بهبود خواب می‌تواند هزینه‌های درمانی را کاهش دهد و نرخ ابتلا به بیماری‌های مزمن را پایین بیاورد.

اضطراب خواب: بحران نوظهور در عصر اتصال دائم

اضطراب خواب به‌عنوان یکی از چالش‌های حیاتی سلامت در سال ۲۰۲۵ در حال گسترش است. وابستگی دیجیتال، بی‌ثباتی اقتصادی و اثرات ماندگار همه‌گیری که جهان امروز پشت سر گذاشته، این بحران را تشدید کرده‌اند. طبق آمار آکادمی پزشکی خواب آمریکا، اضطراب خواب به‌ویژه در میان نسل Z شایع‌تر شده و ۴۰٪ از آن‌ها حداقل سه بار در هفته این اضطراب را تجربه می‌کنند.

از سوی دیگر و با وجود آنکه فناوری‌های پایش خواب برای بهبود بهداشت خواب طراحی شده‌اند، مطالعات نشان می‌دهند که این ابزارها اتفاقا می‌توانند به‌طور متناقضی اضطراب را تشدید کنند. پدیده «اورتوسومنیا»—وسواس در دستیابی به خواب کامل—نمونه‌ای از این اثرات منفی است.

در پاسخ به این تاثیر منفی و در جهت به کار بردن راهکارهای بهبودبخش در این رویه، برخی از کسب‌وکارهای نوپا در حال حرکت به سوی راه‌حل‌هایی با تمرکز بر کاهش استرس، درمان شناختی رفتاری (CBT-I)، سم‌زدایی دیجیتال و هوش مصنوعی آرامش بخش ترهستند.

فناوری خواب: هوش مصنوعی در خدمت آرامش

هوش مصنوعی (AI) فناوری‌ای است که کامپیوترها و ماشین‌ها را قادر می‌سازد تا یادگیری، درک، حل مسئله، تصمیم‌گیری، خلاقیت و خودمختاری انسان را شبیه‌سازی کنند.

برنامه‌ها و دستگاه‌های مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند اشیاء را ببینند و شناسایی کنند. آن‌ها می‌توانند زبان انسان را درک کرده و به آن پاسخ دهند. از اطلاعات و تجربیات جدید بیاموزند. توصیه‌های دقیقی به کاربران و متخصصان ارائه دهند. آن‌ها قادر هستند به طور مستقل عمل کنند و نیاز به هوش یا مداخله انسانی را جایگزین کنند درست همانند یک ماشین خودران.

از آنجا که هوش مصنوعی در همه ارکان زندگی امروز انسان ها ورود پیدا کرده، اکنون در تمام ابعاد صنعت خواب نیز حضور دارد که از جمله آنها می توان به برخی از آنها اشاره داشت، به عنوان مثال:

• بینش‌های شخصی‌سازی‌شده: که در آن الگوریتم‌های یادگیری ماشین، داده‌های خواب کاربران را تحلیل کرده و توصیه‌های متناسب ارائه می‌دهند.
• دستگاه‌های CPAP هوشمند: مانند برنامه MyAir از ResMed، تنظیمات را بهینه کرده و پایبندی بیماران به برنامه های مدنظر پزشک درمانگر را افزایش می‌دهند.
• درمان دیجیتال بی‌خوابی: CBT که مبتنی بر هوش مصنوعی بوده و بدون نیاز به درمانگر انسانی در حال گسترش است.
• تشخیص لحظه‌ای اختلالات خواب: که در آن سندرم پای بی‌قرار تا تنفس نامنظم، با نظارت خانگی هوشمند قابل شناسایی‌اند.

و اما رویکرد دیگری که در زیرمجموعه صنعت خواب قرار می گیرد، اهمیت بخش گردشگری است که همچون سایر بخشها، از نگاه تخصصی جایگاه ویژه ای دارد.

گردشگری خواب؛ استراحت به‌عنوان تجربه‌ای لوکس! و علمی

همانطور که از عنوانش هم میشود درک کرد اینکه، گردشگری خواب در کنار جذابیت موضوعی حتی برای خود من نیز، در حین مطالعه منابع مختلف برای مبحث اقتصاد خواب، جزو جدیدترین و خاص ترین معانی بود چراکه اکنون میبینیم این عبارت در دایره معنایی خود پا را از تشک‌های لوکس فراتر گذاشته و به تجربه‌ای جامع، علمی و چندحسی تبدیل شده است. مسافران بیش از پیش به کیفیت خواب اهمیت می‌دهند—۹۱٪ از آنها حاضرند برای اقامت‌های بهبوددهنده خواب هزینه بیشتری بپردازند، در حالی که ۶۳٪ از خواب ضعیف در سفر شکایت دارند.

هتل‌ها اکنون به دنبال ادغام تجربیات مبتنی بر هوش مصنوعی بر اساس ترجیحات مهمان هستند. ویژگی‌های اتاق هوشمند شامل دستیارهای کنترل صوتی و روشنایی، کنترل دما و تخت‌های متصل به اینترنت اشیا است که تجربیات خواب را بهینه می‌کنند.

تقاضا برای امکانات خواب پایدار نیز رو به افزایش است؛ ۷۴٪ از مسافران به ویژگی‌های سازگار با محیط زیست اهمیت می‌دهند. در جهانی که استراحت کمیاب شده، هتل‌هایی که در هنر خواب مهارت دارند، مزیت رقابتی خواهند داشت.

طبق نظرسنجی GWI و Serta Simmons، ۹۱٪ از افرادی که سفرهای فراوان دارند، حاضرند برای اقامت‌های بهبوددهنده خواب هزینه بیشتری بپردازند.

برندهایی ظهور یافته اند که با ادغام بیومتریک، نورپردازی شبانه‌روزی، رایحه‌درمانی و مشاوره‌های شخصی این نیاز را مرتفع می کنند. از طرف دیگر نرخ ۷۴٪ افزایش روبه رشد تقاضا برای امکانات خواب سازگار با محیط زیست نیز حکایت از اهمیت این نیاز و سلیقه دارد.

در مجموع آنچه مطرح شد تنها پیش زمینه ای برای ایجاد حساسیت و توجهات ذهنی مخاطبان در جهت ویژگی های چند وجهی فضای اقتصاد امروز جهان است و نشان دهنده ی آنست که در حال حاضر، صنعت خواب در حال عبور از مرزهای سنتی است—از درمان اختلالات تا طراحی تجربه‌های چندحسی و... به این معنا کسب‌وکارهایی که این روندها را درک و جذب کنند، نه‌تنها در بهبود کیفیت زندگی نقش خواهند داشت، بلکه در بازتعریف مفهوم رفاه و آرامش نیز پیشگام خواهند بود.

منابع:

* https://www.forbes.com/

 Rise Of The Sleepfluencer: Why Everyone’s Obsessed With Snoozing Better

https://www.weforum.org/

Which countries get the most sleep – and how much do we really need?

The Future of Sleep: 5 Key Trends Shaping 2025 ، https://globalwellnessinstitute.org/

انتقاد از میزبانی عربستان؛ میزهای تنیس روی میز استاندارد نیست

بیشتر بخوانید:

با ۵ کشور دارای بالاترین کیفیت زندگی در جهان در سال ۲۰۲۴ آشنا شوید (+عکس)

مقایسه کیفیت زندگی در شهرهای منتخب ایران و جهان

تجربه بهترین کیفیت زندگی! (گزارش تصویری)

تماشاخانه

سوزاندن گازهای سمی و مردمی که نمی‌توانند درست نفس بکشند / چه کسی می‌تواند اسید سولفوریک را تنفس کند؟ انتظار زیادی که از مردم غیزانیه دارند! (فیلم)

هوشنگ مرادی کرمانی: من ظرف شش هفت سال تمام سرپرست‌هام رو از دست دادم (فیلم)

فیلم های دیگر